Ekonomi bültenlerinde ve haberlerde sıkça duyduğumuz terimler arasında yer alan Dolar endeks kavramını bu yazımızda siz değerli müşterilerimize anlatmak istedik. Sizlere “Dolar endeksi nedir?”, “Dolar endeksi nasıl hesaplanır?” sorularının cevabını verdikten sonra dolar endeksi grafiğini size açıklamaya çalışacağız. Bununla beraber dolar endeksinin hangi durumlarda düşeceği, hangi durumlarda yükseleceğini de göstermeye çalışacağız.
Eğer yatırım yapacağınız parite baz veya karşıt dövizde dolar içeriyorsa, dolar endeksinin tarihsel boyutunu da dikkate alarak günümüze kadar incelenmesi gerekir. Bu yazılarımızı okuduktan sonra dolarla ilgili haberleri yorumlamakta ve anlamlandırmakta sıkıntı çekmeyeceksiniz.
Dolar Endeksi Nedir?
Dolar endeksi, Amerika Birleşik Devletleri’nin para birimi olan doların diğer para birimlerine göre değerini ölçmek için kullanılan bir endekstir. İsterseniz önce dolar endeksi hesaplarken hangi ülkelerin para birimleri dikkate alınır onu inceleyelim.
Amerikan dolarının yüksek işlem gördüğü 6 para biriminin geometrik ortalaması hesaplanarak çıkartılan bu endeksi belirleyen 6 para birimi şu şekildedir: Euro, Japon Yeni, İngiliz Sterlini, Kanada Doları, İsveç Kronu ve İsviçre Frangı.
Birçok ekonomist bu indeksin güncelliğini korumadığını, listedeki İsveç Kronu ve İsviçre Frangı yerine Çin Yuanı, Meksika Pesosu ve Brezilya Realinin eklenmesi gerektiğini düşünmektedir. Çin parasının son zamanlarda değerlenmesi ve hacmini artırması itibariyle bu düşünce doğru olabilir.
Tarihsel boyutta değerlendirdiğimizde Euro’nın bu endekse dahil olması 1999 yılında gerçekleşmiştir. Euro’dan önce bu endekste Alman Markı, Fransız Frangı, İtalyan Lireti, Hollanda Guldeni ve Belçika Frangı mevcuttu.
Dolar endeksini çeşitli yerlerden takip ederken DXY kısaltmasını aramalısınız. Ancak, bazı yerlerde bu endeks karşınıza USDX ya da DX olarak da karşınıza çıkabilir.
Yukarıdaki grafikte dolar endeksinin 31 Ocak 1967 ile 31 ocak 2015 arasındaki değişimini görmektesiniz. Siz değerli yatırımcılarımız için hazırladığımız bu yazının en alt bölümünde, bu grafik tarihsel boyutta ele alınıp, hangi olayların bu grafiği nasıl etkilediği ile ilgili detaylı bir araştırma yer almaktadır.
Dolar Endeksi Nasıl Hesaplanır?
Dolar Endeksini siz değerli yatırımcılarımızın hesaplamasına gerek yok tabi, ancak bu hesap yöntemini öğrenerek dolar endeksi sizin için daha anlamlı ve daha somut bir yapıya bürünebilir.
Dolar endeksi hesaplanırken 6 farklı para biriminin dikkate alındığını söylemiştik. Ancak, bu 6 farklı para birimini endeksteki etkisi aynı değildir. Euro’nun endeks üzerindeki etkisi %57,6 iken, Japon Yeni’nin etkisi %13,6, İngiliz Sterlini’nin endeks üzerindeki oranı %11,90 ve Kanada Doları’nın etkisi %9,10’dur. Son olarak İsveç Kronu’nun endeks üzerindeki ağırlığı %4,20 iken İsviçre Frangı’nın ağırlığı %3,60’dır.
Eğer hesabın matematiksel boyutu detaylıca ele alırsak: DXY = 50.14348112 x EUR/USD^ (-0.576) x USD/JPY^(0.136) x GBP/USD’(-0.119) x USD/CAD^(0.091) x USD/SEK’(0.042) x USDCHF^(0.036) formülüyle elde edilmektedir.
Dolar Endeksi Nasıl Yorumlanır?
Dolar endeksinin baz değer olarak 100 kabul edilir. Endeks ile dolar pariteleri arasında duruma göre ters orantı veya doğru orantı vardır. Yatırımcılarımıza karşı biraz daha açık olmamız gerekirse EURUSD paritesini düşünürsek, EURUSD paritesi yükseldiğinde dolar düşmüş demektir. Çünkü dolar bu paritede payda kısmında yer aldığı için dolar endeksiyle ters orantı kurulmuştur. EURUSD’nin yükseldiği bir senaryoda DXY düşer. Tam aksine, EURUSD düşüyorsa DXY yükselir.
Dolar endeksinin 130 olduğunu varsayalım. Bunun anlamı doların ilk hesaplandığı zamana göre %30 daha değerli olduğudur. Bir varsayım da daha bulunursak, dolar endeksi 60 olduğu zaman, dolar endeksinin %40 değer kaybettiğini söyleyebiliriz. Bu şekilde zamandan bağımsız bir şekilde doların değerlendirmesini yapabiliriz.
DXY analizi yapmak için doların hangi yönde hareket edeceğini bilmemiz gerekir. Genel olarak doların değerini artıracak verilen, dolar endeksinin de artmasına neden olur. Eğer “Dolar endeksi nasıl hesaplanır? Bölümünde yazdığımız formülü incelediyseniz, formülün her öğresi bir dolar paritesini içermektedir. Dolayısıyla doların bu para birimleri karşısında elde edeceği bir artış ta dolar endeksini yükseltir.
Amerika Birleşik Devletleri’nin tarım dışı istihdam verileri her ayın ilk Cuma günü Washington saatine göre (GMT-5) saat 08:30’da açıklanır. Bu verilerde işsizlik oranı yüksek gelirse, dolar düşer. Bununla beraber endeks hesaplama bölümünde gördüğünüz, endeksteki ağırlığı yüksek olan Euro, Japon Yeni gibi para birimlerinin yükselmesi, dolar endeksinin düşmesine neden olur.
Tarihten Bugüne Dolar Endeksi Grafiği
“Dünya hakkındaki hükmü, tarih verir.” Schiller tarafından söylenen bu sözden çıkarmamız gereken, gelecekteki olacakların en büyük belirleyicisinin tarih olduğudur. Bu şiarla hareket edecek olursak geçmişte yaşanan olayların dolar endeksini nasıl etkilediğini anlamamız gerekir ki dolar endeksinin gelecekteki durumu hakkında bir yorum yapabilelim.
Bretton Woods anlaşmasının sonu (1944-1971)
1944 Yılında yapılan bu anlaşma adını Amerika Birleşik Devletleri’nin New Hampshire eyaletinde bir küçük kasabası olan Bretton Woods kasabasından almıştır. Bu anlaşmayla ülkelerin para birimleri dolara endekslenmiştir. Ayrıca dolar da altın karşısında 1 ons 35 dolar olacak şekilde sabitlenmiştir. Ancak ilerleyen yıllarda bu durum Amerika Birleşik Devletleri’ne farklı şekillerde yük oluşturmaya başlamış ve 1971 ile 1973 yılları arasında bu anlaşmanın sonunu getirecek kararlar alınmıştır.
Sabit kur sona erdiği için diğer para birimleri dolar karşısında dalgalanmaya başlamıştır. Bu durumun oluşmasıyla beraber dolar endeksi 100 kabul edilmiş ve ilerleyen yıllarda doların değeri bu baz değere göre kıyaslanmaya başlamıştır.
Latin Amerika’nın Borç Krizi
1960 ve 1970’lerde Latin Amerika’nın sanayileşme sürecinde birçok Latin Amerika ülkesi borç almıştır. İlk başlarda aldıkları borçları rahatça öderken zamanla bu borçların yükü artmış ve sonunda bu ülkelerin dış borçları kazançlarını geçmiştir.
Bu durumda tüm kıta krize girmiştir ancak Amerikan ekonomisi güçlü varlığını sürdürdüğü için dolar yükselmiş bununla beraber dolar endeksi de oldukça yükselmiştir.
Ekim 1987 Borsanın Dip Yapması
19 Ekim 1987’de Hong Kong’da başlayan, ardından batı avrupa ile devam eden borsaların çökmesi en sonunda Amerika Birleşik Devletleri’ne de ulaşmıştır. Literatürde “Kara Pazartesi” olarak geçen bu olay dolar endeksini oldukça düşürmüştür.
Japonya’nın kayıp onyılının başlaması
1991 Yılında Japonya’daki emlak balonunun patlamasıyla başlayan 10 yıllık bir ekonomik gerileme dönemidir. Bu dönemde Japon Yeni dolar karşısında değer kaybettiğinden dolar endeksi yükselmiştir.
Asya finansal krizi
Asya finansal krizi, 1997 yazında başlayan ve birçok asya pazarında yayılan ve o ülkelerin para birimlerini devalüasyona uğratan bir krizdi. İlk olarak Tayland’ın kendi para birimini Amerikan dolarına sabitlememe kararıyla ortaya çıktı ve buradan diğer Güneydoğu Asya ülkelerine yayıldı. Bu düşüşler dolar endeksinin hatırı sayılır derecede yükselmesine neden oldu.
Dot-com Balonunun Patlaması
Dot-com Balonu, Amerika Birleşik Devletleri’nde 1990’ların sonlarındaki boğa piyasası sırasında internet tabanlı şirketlere yapılan yüksek miktardaki yatırımların sayesinde yükselen Amerikan hisse senetlerini ifade eder. Öyle ki bu dönemde sermaye piyasalarının değeri üssel bir şekilde artış yakalamıştır. Teknoloji şirketlerinin yoğunlukta olduğu NASDAQ borsasının değeri 1000 puanın altındayken, 1995-2000 yılları arasında 5000 puanın üzerine çıkmıştır.
NASDAQ borsası 10 Mart 2000’de zirve yaptı ve önceki yıla göre neredeyse iki katına çıkmıştır. Pazarın zirvesinde, Dell ve Cisco gibi önde gelen high-tech şirketlerinin birçoğu hisse senetleri üzerinde büyük satış emirleri koydu ve yatırımcılar arasında paniğe neden oldu. Birkaç hafta içinde borsa, değerinin% 10’unu kaybetti. Yüzlerce milyon dolarlık piyasa değerine ulaşan Dotcom şirketleri aylar içinde değersiz hale geldi.
Bu balonun patlaması dolar endeksinin hızla düşmesiyle aynı zamana denk gelmektedir.
Amerikan Emlak Balonu
2006’nın ilk aylarında Amerika’nın ev fiyatları zirve yapmıştır. Sonrasında 2006 ve 2007 yıllarında düşmeye başlamıştır. 2008 yılındaki bir rapora göre Amerikan’ın tarihi boyunca yaşadığı en yüksek düşüşü görmüştür. Dolar endeksi bu durumdan olumsuz etkilenmiştir.
2008 Finansal Kriz
Global finansal kriz olarakta bilinen bu kriz bazı ekonomistlere göre Büyük Buhrandan sonraki en etkili kriz olmuştur. Emlak balonunun patlamasıyla başlayıp, bankacılık kriziyle devam eden durum dolar endeksinin oldukça sert ölçekte düşmesine neden olmuştur.
